Umur Bey istiyor, Bizans İmparatoru 3. Andronikos yapıyor
Müjdat Mersin yazdı: Umur Bey istiyor, Bizans İmparatoru 3. Andronikos yapıyor!
23 Mart 2021 - 19:53 - Güncelleme: 23 Mart 2021 - 19:59
KAYALAR CAMİİ TARİHÇESİ
1336 yılında Alaşehir’i Türklerden geri almak için Papa’lık tarafından oluşturulan Haçlı gücü ile Bizans İmparatoru 3.Andronikos komutanlığındaki Bizans donanması sefere kuvvet veren ülkelerin gemileriyle Çanakkale önlerinde buluşur. Bu mutlu buluşma kısa süre sonra aralarında anlaşmazlığa ve düşmanlığa dönüşür.
Venedikliler Foça, Cenevizliler de Midilli Valisini, bağlı oldukları imparatora karşı kışkırtıp ayaklandırırlar. Haçlı donanmasında ikilik baş gösterir. Alaşehir yollarında, Alaşehir unutulur. İman birliği kin ve çıkar topluluğu haline gelir.
Seferden vaz geçtiğini öne sürerek, papalık gemilerini donanmasından ayıran imparator, doğruca Foça’ya uzanıp isyan eden Vali Dominiko Kateno’ya son uyarıyı gönderir. Vali teslim olmaz. İsyana devam eder. Kara desteği olmadan Foça’nın alınamayacağını anlayan imparator, Türklerden yardım istemek zorunda kalır.
Çeşitli olaylar ve görüşmelerden sonra Bizans İmparatoru ve Türkmen Beyleri Saruhan Bey ile Aydınoğulları Beyi Umur Bey arasında anlaşma sağlanır. Anlaşmanın bir diğer nedeni Foça Valisinin ziyafete davet ettiği Saruhan Beyin oğlu Deryabeyi Süleyman Beyi Foça’da rehin almasıdır. Vali bir Türk Deryabeyini esir etmenin cezasını mutlaka ödemelidir.
3.AndronikosTürk Deryabeyi Umur Beye büyük değer vermişti. Esasen onun bu davranışı sevgiden veya saygıdan değil,Umur Bey’in kuvveti karşısındaki güçsüzlüğünden gelmekteydi
Foça Kalesi, denizden ve karadan çember içine alınır. Gerek Saruhanoğulları ve gerekse Aydınoğulları yöreye gelmelerinden bu yana ilk defa Bizans İmparatorluğu ile askeri işbirliği yapmaktadırlar.
Foça Valisi, üç hilalli sancaklarla donatılmış çadırları, gemileri ve binlerce askeri görünce Süleyman Beyi tutsak ettiğine pişman olur. Karşı durmanın anlamı kalmadığını anlayan Vali teslim bayrağını çeker.
Savaştan sonra Bizans İmparatorluğu ile bir anlaşma yapılır. Yapılan anlaşmanın bir maddesine göre “Umur Beyin isteği doğrultusunda Türk Tüccarlar diledikleri zaman Foça’ya gidip gelebilecek ve yaptırılacak camide ibadet edebileceklerdi.”
Bu bağlamda Umur Bey’in Bizans İmparatorundan, Foça’da Türk tüccarlar için bir caminin yapılmasını istediğini tahmin etmek hiç te zor değildir.
Yine bu anlaşma çerçevesinde Bizans İmparatoru tarafından yapılan bahse konu caminin bugünkü Kayalar Camii olması büyük olasılıkla muhtemeldir.
1455 yılında Osmanlı Devletine katılan Foça’ya, Konya-Karaman’dan Foça’yı Türkleştirmek için Kayalar aşiretinin mensupları getirilmiştir. Bu semtte iskan edilmişlerdir. Adını civara yerleştirilen aşiretten alan Kayalar Camii'nin kitabesi yoktur.
Osmanlı Devleti döneminde yapılan Fatih Camii’nin ise iki kitabesi halen mevcuttur. Kayalar Caminin kitabesi olmadığı için yapıldığı yıl bilinmemektedir. İslam dünyasında kitabeler önemlidir. Yeniden yapılanmalarda, onarılmalarda kitabeler yapının uygun yerine yeniden mutlaka yerleştirilir. Kaybolmamasına dikkat edilir. Kitabesi olmayan Kayalar Camii hakkında bu yüzden net bilgiler yoktur.
Halkı Müslüman olmayan Foça’da fetihten sonra aynı anda iki cami yapılması gereksizdir ve akla pek uygun değildir. Bir tanesinin (Fatih Camii’nin) fetih döneminde yapıldığı, diğerinin ise daha önce var olduğu akla daha uygun düşmektedir.
Caminin yapı plan özellikleri de inşa tarihi konusunda fikir vermemektedir. Boyutlarıyla, minaresiyle, şekliyle cami havasını yansıtmamakta ve kilise yapısına (yada Afgan – Pakistan cami tarzına) benzer bir görünüş arz etmektedir.
Özetle; bu caminin 1336 yılında Aydınoğlu Umur Bey’in isteği üzerine Bizans İmparatoru 3.Andronikos tarafından Foça’ya gelen Müslüman Türk tüccarlar için yapıldığını düşünmek çok yanlış olmaz.
Foça tarihine küçük ama önemli notlar düşmeye devam edeceğiz.
Müjdat Mersin
23 Mart 2021
1336 yılında Alaşehir’i Türklerden geri almak için Papa’lık tarafından oluşturulan Haçlı gücü ile Bizans İmparatoru 3.Andronikos komutanlığındaki Bizans donanması sefere kuvvet veren ülkelerin gemileriyle Çanakkale önlerinde buluşur. Bu mutlu buluşma kısa süre sonra aralarında anlaşmazlığa ve düşmanlığa dönüşür.
Venedikliler Foça, Cenevizliler de Midilli Valisini, bağlı oldukları imparatora karşı kışkırtıp ayaklandırırlar. Haçlı donanmasında ikilik baş gösterir. Alaşehir yollarında, Alaşehir unutulur. İman birliği kin ve çıkar topluluğu haline gelir.
Seferden vaz geçtiğini öne sürerek, papalık gemilerini donanmasından ayıran imparator, doğruca Foça’ya uzanıp isyan eden Vali Dominiko Kateno’ya son uyarıyı gönderir. Vali teslim olmaz. İsyana devam eder. Kara desteği olmadan Foça’nın alınamayacağını anlayan imparator, Türklerden yardım istemek zorunda kalır.
Çeşitli olaylar ve görüşmelerden sonra Bizans İmparatoru ve Türkmen Beyleri Saruhan Bey ile Aydınoğulları Beyi Umur Bey arasında anlaşma sağlanır. Anlaşmanın bir diğer nedeni Foça Valisinin ziyafete davet ettiği Saruhan Beyin oğlu Deryabeyi Süleyman Beyi Foça’da rehin almasıdır. Vali bir Türk Deryabeyini esir etmenin cezasını mutlaka ödemelidir.
3.AndronikosTürk Deryabeyi Umur Beye büyük değer vermişti. Esasen onun bu davranışı sevgiden veya saygıdan değil,Umur Bey’in kuvveti karşısındaki güçsüzlüğünden gelmekteydi
Foça Kalesi, denizden ve karadan çember içine alınır. Gerek Saruhanoğulları ve gerekse Aydınoğulları yöreye gelmelerinden bu yana ilk defa Bizans İmparatorluğu ile askeri işbirliği yapmaktadırlar.
Foça Valisi, üç hilalli sancaklarla donatılmış çadırları, gemileri ve binlerce askeri görünce Süleyman Beyi tutsak ettiğine pişman olur. Karşı durmanın anlamı kalmadığını anlayan Vali teslim bayrağını çeker.
Savaştan sonra Bizans İmparatorluğu ile bir anlaşma yapılır. Yapılan anlaşmanın bir maddesine göre “Umur Beyin isteği doğrultusunda Türk Tüccarlar diledikleri zaman Foça’ya gidip gelebilecek ve yaptırılacak camide ibadet edebileceklerdi.”
Bu bağlamda Umur Bey’in Bizans İmparatorundan, Foça’da Türk tüccarlar için bir caminin yapılmasını istediğini tahmin etmek hiç te zor değildir.
Yine bu anlaşma çerçevesinde Bizans İmparatoru tarafından yapılan bahse konu caminin bugünkü Kayalar Camii olması büyük olasılıkla muhtemeldir.
1455 yılında Osmanlı Devletine katılan Foça’ya, Konya-Karaman’dan Foça’yı Türkleştirmek için Kayalar aşiretinin mensupları getirilmiştir. Bu semtte iskan edilmişlerdir. Adını civara yerleştirilen aşiretten alan Kayalar Camii'nin kitabesi yoktur.
Osmanlı Devleti döneminde yapılan Fatih Camii’nin ise iki kitabesi halen mevcuttur. Kayalar Caminin kitabesi olmadığı için yapıldığı yıl bilinmemektedir. İslam dünyasında kitabeler önemlidir. Yeniden yapılanmalarda, onarılmalarda kitabeler yapının uygun yerine yeniden mutlaka yerleştirilir. Kaybolmamasına dikkat edilir. Kitabesi olmayan Kayalar Camii hakkında bu yüzden net bilgiler yoktur.
Halkı Müslüman olmayan Foça’da fetihten sonra aynı anda iki cami yapılması gereksizdir ve akla pek uygun değildir. Bir tanesinin (Fatih Camii’nin) fetih döneminde yapıldığı, diğerinin ise daha önce var olduğu akla daha uygun düşmektedir.
Caminin yapı plan özellikleri de inşa tarihi konusunda fikir vermemektedir. Boyutlarıyla, minaresiyle, şekliyle cami havasını yansıtmamakta ve kilise yapısına (yada Afgan – Pakistan cami tarzına) benzer bir görünüş arz etmektedir.
Özetle; bu caminin 1336 yılında Aydınoğlu Umur Bey’in isteği üzerine Bizans İmparatoru 3.Andronikos tarafından Foça’ya gelen Müslüman Türk tüccarlar için yapıldığını düşünmek çok yanlış olmaz.
Foça tarihine küçük ama önemli notlar düşmeye devam edeceğiz.
Müjdat Mersin
23 Mart 2021
YORUMLAR